W Dzienniku Ustaw poz. 583 została opublikowana ustawa z 12 marca 2022 r. pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
Jakie rozwiązania, przydatne w oświacie, przynoszą te przepisy?
Przede wszystkim, znacząco ułatwiają zatrudnianie obywateli Ukrainy, którzy przekroczyli granice Polski od 24 lutego (ale wjechali bezpośrednio z terytorium Ukrainy) i ich pobyt jest w związku z tym uznany za legalny. Te osoby mogą być zatrudniane przez polskich pracodawców bez uzyskiwania pozwolenia na pracę. Pracodawca ma tylko obowiązek powiadomić w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl.
Oznacza to, że polscy pracodawcy, w tym jednostki oświaty, mogą legalnie zatrudniać osoby, które wjechały do Polski od 24 lutego. Te osoby mogą zostać zatrudnione także w placówkach oświatowych, co może w jakiś sposób pomóc w kłopotach z pracownikami.
Nie zostały jednak zmienione przepisy dotyczące zatrudniania nauczycieli, muszą oni posiadać takie same kwalifikacje, jak dotychczas. Jest jednak pewien wyjątek, mianowicie w roku szkolnym 2021/2022, czyli do końca sierpnia, na stanowisku pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 ustawy Prawo oświatowe, może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Wobec tych osób nie stosuje się wymogu znajomości języka polskiego potwierdzonej dokumentem. Taką pomoc nauczyciela zatrudnia się dla osób niebędących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Jak widać, ten przepis dotyczy szkoły, ale w przedszkolach można zatrudniać także pomoc nauczyciela, wobec której nie ma określonych wymagań kwalifikacyjnych (po zmianach kilka lat temu), bo nie są to pracownicy pedagogiczni.
Ustawa daje także ułatwienia w tworzeniu tzw. dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć w przedszkolach i szkołach publicznych, zarówno prowadzonych przez j.s.t., jak i osoby fizyczne i prawne, oraz w przedszkolach i szkołach niepublicznych. Utworzenie dodatkowej lokalizacji nastąpić może po zawarciu odpowiedniego porozumienia z samorządem, będącym organem rejestrującym (generalnie, gmina dla przedszkoli i szkół podstawowych, powiat dla ponadpodstawowych i placówek). Dla tych lokalizacji opinie kuratora, straży pożarnej i sanepidu mają być wydawane w terminie 7 dni od otrzymania wniosku.
Wobec tego, także niepubliczne placówki mogą stosunkowo szybko i łatwiej tworzyć tymczasowe file. Te przepisy nie wyłączają oczywiście dotychczasowych możliwości prawnych, przewidzianych w art. 168 Pr.ośw., do tworzenia dodatkowych miejsc prowadzenia działalności edukacyjnej.
Co ciekawe, ustawa wyłącza uczniów z Ukrainy ze stosowania art. 37 Prawa oświatowego, czyli możliwości spełniania obowiązku przedszkolnego i szkolnego poza szkołą (nauczania domowego).
Dodatkowo, Minister Edukacji i Nauki może wydać rozporządzenie wykonawcze, regulujące organizację kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, które jednak ma dotyczyć kształcenia w szkołach.
Istotne jest, że ustawa wprowadza mechanizm dodatkowego finansowania samorządów poprzez subwencję oświatowa, ale nie ma żadnych bezpośrednich zapisów wsparcia dla finansowania przez gminy przedszkoli, które są dotowane z własnych budżetów.
Ustawa ma obowiązywać przez okres 18 miesięcy.
Robert Kamionowski