Okres po wakacjach to dla samorządów czas „przeliczania” dotacji. Powodem, a czasem tylko pretekstem, jest początek nowego roku szkolnego i związane z tym (czasami) zmiany liczby dzieci w publicznych przedszkolach gminnych. Przepis art. 90 ust. 2b (oraz 2d dla punktów przedszkolnych) uzależnia kwotę (stawkę) dotacji od dwóch zasadniczych czynników, czyli kwoty wydatków bieżących ustalonych w budżecie danej gminy (uwaga – wielokrotnie tu podkreślaliśmy, że chodzi o wydatki zaplanowane w uchwale budżetowej, a nie wydatki wykonane rzeczywiście przez gminne przedszkola!), która to kwota stanowi licznik naszego działania (ilorazu), oraz liczby uczniów w gminnych przedszkolach (mianownik w tym działaniu). Zatem zmiana liczby dzieci (mianownika) ma oczywisty wpływ na wynik działania, czyli stawkę miesięcznej dotacji, wypłacanej niepublicznym przedszkolom.

Pod tym względem, trudno się do działań samorządów „przyczepić”, ale, jak to zwykle bywa, jest także pewne „ale”. Otóż w wyniku przeliczenia, gdy liczba dzieci w przedszkolach gminnych wzrasta w stosunku do okresu styczeń – sierpień, wysokość dotacji spada. Taka jest matematyka i trudno mieć do niej pretensje. Natomiast, co samorządy często robią, to zastosowanie nowej, obniżonej stawki do całego roku, czyli określenie, że nowa stawka dotacji ma mieć zastosowanie także do okresu sprzed aktualizacji. W wyniku takiego „zastosowania” okazuje się, że dotacja dotychczas wypłacona była „za wysoka”, gdyż stawki obowiązujące od początku roku, biorące pod uwagę liczby także z początku roku, były wyższe, niż obliczone powiedzmy w październiku czy wrześniu. W takich sytuacjach pojawia się ze strony samorządu „wyrównywanie” wysokości wypłaconych dotacji poprzez zmniejszenie dotacji bieżącej o taką kwotę, jaka wynika z przeliczenia dotacji według nowej, obniżonej stawki, ale zastosowanej od początku roku kalendarzowego.

Natomiast zgodnym z prawem rozwiązaniem byłoby, w sytuacji, gdy od nowego roku szkolnego zwiększyła się liczba dzieci w gminnych przedszkolach i w wyniku tego zmniejszyła się stawka dotacji, zastosowanie nowej stawki na bieżąco, czyli od okresu, w którym została obliczona. Co prawda wtedy pojawia się pytanie, czy od miesiąca, w którym zmiana i obliczenie nastąpiło, czy od miesiąca kolejnego, ale na to przepisy ustawy odpowiedzi nie dają. Niejako wyprzedzając wydarzenia i kolejne wpisy mogę jedynie dodać, że od następnego roku (2017) tego rodzaju rozbieżności już nie będzie, gdyż zmienione przepisy ustawy wprowadzają przejrzyste zasady ustalania i aktualizacji stawek dotacji, wraz z obowiązującymi terminami.

Inną sytuacją, która może powodować zmiany wysokości miesięcznej dotacji, jest zmiana uchwały budżetowej, co często ma miejsce także na początku kolejnego roku szkolnego lub pod koniec roku budżetowego (czyli kalendarzowego). Zwiększenie wydatków budżetowych powoduje wzrost stawki dotacji, i odwrotnie – zmniejszenie wydatków (zakładając niezmienioną liczbę uczniów) oznacza obniżenie dotacji. Także w tym wypadku, jak poprzednio, kwestią zasadniczą jest data zastosowania nowej stawki i określenie, czy ma nastąpić „wyrównanie” (czyli rozliczenie) wstecz, od początku roku, czy też od daty bieżącej.

Zarówno treść przepisów, jak i zasady ogólne trwałości i przewidywalności prawa przemawiają za tym, aby nowa stawka dotacji została wprowadzona począwszy od następnego miesiąca po miesiącu, w którym nastąpiła zmiana uchwały budżetowej i wydatków zaplanowanych na publiczne przedszkola.

Ostatnim przypadkiem, jaki może mieć miejsce, to zmiana stawki dotacji (także zwykle pod koniec roku) z tego powodu, że gminne przedszkola wykonały plan wydatków w mniejszym stopniu, niż przewidziano w budżecie gminy na ten cel. Czyli – gmina dostosowuje wysokość dotacji nie do wydatków zaplanowanych w budżecie gminy na cały rok, ale do wydatków rzeczywiście wykonanych przez publiczne przedszkola, niższych niż zakładano. Taka sytuacja jest niedopuszczalna, ponieważ przepisy nakazują obliczanie dotacji na podstawie planu budżetowego, a nie rzeczywistego wykonania, które może być mniejsze od budżetu. I znowu, często w takich wypadkach gmina przelicza dotację już wypłaconą na nowe stawki i obniża dotacje bieżące poprzez zmniejszenie – potrącenie kwot rzekomej „nadpłaty”.

Wielokrotnie także pisaliśmy, iż nieprawidłowe jest takie (to znaczy, na podstawie wydatków rzeczywistych) przeliczanie dotacji na koniec czy nawet już po zakończeniu roku budżetowego i wzywanie przedszkoli do zwrotu kwot jako pobranych w nadmiernej wysokości. Jak się przed tym bronić, do poczytania w innych artykułach.

autor: Robert Kamionowski, radca prawny