W Dzienniku Ustaw pod poz. 645 opublikowane zostało rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy.

Jest to rozporządzenie wykonawcze do ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Część przepisów odnosi się do organizacji egzaminów, ósmoklasisty, maturalnego i zawodowych w roku szkolnym 2021/2022, ale dalsze dotyczą organizacji publicznych placówek oświatowych w związku z przyjmowaniem dzieci będących obywatelami Ukrainy.

Co zmienia się zatem w odniesieniu do szkół i przedszkoli publicznych?

W przedszkolach, w roku szkolnym 2021/2022, liczba dzieci w oddziale, wynosząca obecnie maksymalnie 25, może zostać zwiększona o nie więcej niż 3 dzieci będących obywatelami Ukrainy. Łącznie zatem w oddziale przedszkolnym może być do 28 dzieci, ale te dodatkowo przyjęte ponad limit 25, muszą być obywatelami Ukrainy. To samo dotyczy oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych

Podobna zmiana dotyczy szkół, gdzie liczba uczniów w oddziale klas I–III szkoły podstawowej może być zwiększona o nie więcej niż 4 uczniów będących obywatelami Ukrainy.

Rozporządzenie zwiększa też liczby uczniów lub wychowanków w oddziałach przedszkola i szkoły integracyjnej i oddziałach integracyjnych, oddziałach specjalnych oraz w szkołach i przedszkolach specjalnych, o 2 dzieci lub uczniów niepełnosprawnych, także będących obywatelami Ukrainy. Dzieci niepełnosprawne mogą być przyjęte do przedszkola specjalnego lub szkoły specjalnej na podstawie oświadczenia rodzica lub osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem o złożeniu do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Analogicznie, zwiększono liczby uczniów i wychowanków w specjalnych ośrodkach wychowawczych, zajęciach świetlicowych itd.

Ważne jest, że zmodyfikowane tym rozporządzeniem przepisy dotyczą wyłącznie publicznych przedszkoli i szkół, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. Ani przepisy specjalnego rozporządzenia dotyczącego dzieci będących obywatelami Ukrainy, ani rozporządzenia MEN z 2019 r., nie obejmują bowiem niepublicznych szkól i przedszkoli, gdyż Prawo oświatowe nie daje ministrowi delegacji do regulowania spraw organizacji niepublicznych jednostek oświaty.

W poprzednim wpisie opisałem ułatwienia w tworzeniu tzw. dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć w przedszkolach i szkołach publicznych, zarówno prowadzonych przez j.s.t., jak i osoby fizyczne i prawne, oraz w przedszkolach i szkołach niepublicznych. Te dodatkowe lokalizacje mogą być tworzone na podstawie porozumienia i na określony czas, a rozporządzenie modyfikuje wymagania lokalowe co do tych pomieszczeń. Obecne rozporządzenie z 22 marca 2022 zawiera zmienione wymagania co do tych pomieszczeń, w stosunku do normalnie obowiązujących norm.

Wg § 16 ust. 1, inna lokalizacja prowadzenia zajęć znajdować się może również w budynku lub jego części, które spełniają wymagania określone w przepisach w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, oraz wymagania ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II, określone w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej, z tym że dopuszcza się spełnienie tych wymagań także w sposób określony w art. 6a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.

Natomiast w § 16 ust. 2 rozporządzenia zawarto katalog możliwych odstępstw od wymagań określonych dla lokalu szkoły i przedszkola, zmniejszających niektóre wymogi, po spełnieniu określonych warunków i wymagań.

Jak wspomniałem, przepisy w zakresie liczby uczniów dotyczą placówek publicznych (w tym także prowadzonych przez osoby fizyczne i prawne), ponieważ w niepublicznych szkołach i przedszkolach nie obowiązują przepisy organizacyjne, wydawane przez ministra, i te jednostki same określają m.in. liczby uczniów w oddziałach. Prawnie bowiem, przedszkoli niepublicznych nie obowiązuje limit 25 dzieci w oddziale, więc także zwiększenie o dodatkowe dzieci z Ukrainy jest możliwe i bez specjalnego rozporządzenia. Ale w niektórych gminach, w których władze nakazują stosowanie się do przepisów o placówkach publicznych, obecna zmiana daje pełną możliwość i uzasadnienie przyjęcia dodatkowych dzieci ukraińskich.

Natomiast zmienione regulacje o wymaganiach budowlanych dotyczą też nowych lokalizacji w placówkach niepublicznych (zarówno przedszkolach, jak i szkołach), tak bowiem stanowi ustawa z 12 marca, która ułatwia także jednostkom niepublicznym tworzenie innych lokalizacji. Ale pamiętać należy, że ustawa ma obowiązywać przez 18 miesięcy, a czas funkcjonowania innej, dodatkowej lokalizacji, ustalany będzie w porozumieniach zawieranych z jednostką samorządu terytorialnego.

Nie ma natomiast nowych przepisów dotyczących zatrudniania nauczycieli z Ukrainy (rozporządzenie wprowadza pewne możliwości wyłącznie w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych). W konkretnych przypadkach można pytać kuratorium, czy kwalifikacje danej osoby mogą być uznane w Polsce.

Robert Kamionowski

W Dzienniku Ustaw poz. 583 została opublikowana ustawa z 12 marca 2022 r. pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Jakie rozwiązania, przydatne w oświacie, przynoszą te przepisy?

Przede wszystkim, znacząco ułatwiają zatrudnianie obywateli Ukrainy, którzy przekroczyli granice Polski od 24 lutego (ale wjechali bezpośrednio z terytorium Ukrainy) i ich pobyt jest w związku z tym uznany za legalny. Te osoby mogą być zatrudniane przez polskich pracodawców bez uzyskiwania pozwolenia na pracę. Pracodawca ma tylko obowiązek powiadomić w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl.

Oznacza to, że polscy pracodawcy, w tym jednostki oświaty, mogą legalnie zatrudniać osoby, które wjechały do Polski od 24 lutego. Te osoby mogą zostać zatrudnione także w placówkach oświatowych, co może w jakiś sposób pomóc w kłopotach z pracownikami.

Nie zostały jednak zmienione przepisy dotyczące zatrudniania nauczycieli, muszą oni posiadać takie same kwalifikacje, jak dotychczas. Jest jednak pewien wyjątek, mianowicie w roku szkolnym 2021/2022, czyli do końca sierpnia, na stanowisku pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 ustawy Prawo oświatowe, może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Wobec tych osób nie stosuje się wymogu znajomości języka polskiego potwierdzonej dokumentem. Taką pomoc nauczyciela zatrudnia się dla osób niebędących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki. Jak widać, ten przepis dotyczy szkoły, ale w przedszkolach można zatrudniać także pomoc nauczyciela, wobec której nie ma określonych wymagań kwalifikacyjnych (po zmianach kilka lat temu), bo nie są to pracownicy pedagogiczni.

Ustawa daje także ułatwienia w tworzeniu tzw. dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć w przedszkolach i szkołach publicznych, zarówno prowadzonych przez j.s.t., jak i osoby fizyczne i prawne, oraz w przedszkolach i szkołach niepublicznych. Utworzenie dodatkowej lokalizacji nastąpić może po zawarciu odpowiedniego porozumienia z samorządem, będącym organem rejestrującym (generalnie, gmina dla przedszkoli i szkół podstawowych, powiat dla ponadpodstawowych i placówek). Dla tych lokalizacji opinie kuratora, straży pożarnej i sanepidu mają być wydawane w terminie 7 dni od otrzymania wniosku.

Wobec tego, także niepubliczne placówki mogą stosunkowo szybko i łatwiej tworzyć tymczasowe file. Te przepisy nie wyłączają oczywiście dotychczasowych możliwości prawnych, przewidzianych w art. 168 Pr.ośw., do tworzenia dodatkowych miejsc prowadzenia działalności edukacyjnej.

Co ciekawe, ustawa wyłącza uczniów z Ukrainy ze stosowania art. 37 Prawa oświatowego, czyli możliwości spełniania obowiązku przedszkolnego i szkolnego poza szkołą (nauczania domowego).

Dodatkowo, Minister Edukacji i Nauki może wydać rozporządzenie wykonawcze, regulujące organizację kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, które jednak ma dotyczyć kształcenia w szkołach.

Istotne jest, że ustawa wprowadza mechanizm dodatkowego finansowania samorządów poprzez subwencję oświatowa, ale nie ma żadnych bezpośrednich zapisów wsparcia dla finansowania przez gminy przedszkoli, które są dotowane z własnych budżetów.

Ustawa ma obowiązywać przez okres 18 miesięcy.

Robert Kamionowski